#167. Wojny bakteryjne

Żyjemy w świecie bakterii, które po raz pierwszy w 1686 roku zobaczył pod mikroskopem Antoni van Leeuwenhoek. Dziś w XXI wieku zastanawiamy się nad wieloma kwestiami związanymi z wpływem bakterii i ich współpracą z komórkami naszych organizmów. Jak dostarczyć pożywienie do komórki? Które substancje zatrzymać, kóre przepuścić i jak je odróżnić? Czym różnią się cząsteczki hydrofilowe i hydrofobowe? Jakie są struktury biologiczne powstałe w wyniku ewolucji. Jak wyglądają nasze relacje z bakteriami? Skąd się biorą infekcje? Jak przed bakteriami bronią się komórki? Czym różnią się bakterie gramm-dodatnie od gramm-ujemnych? Jakie są najnowsze odkrycia w dziedzinie badania białek? To pytania, na kóre szukamy odpowiedzi w 167 odcinku podkastu Nauka XXI wieku.

Magda Lechowska pochodzi z Wrocławia. Podczas nauki w Liceum Ogólnokształcącym numer 5 zdobyła tytuł laureata Ogólnopolskiej Olimpiady biologicznej. W 2020 roku ukończyła program matury międzynarodowej i obecnie jest studentką trzeciego roku Biochemii Molekularnej i Komórkowej w The Queen’s College na Uniwersytecie Oksfordzkim. W trakcie studiów realizowała staże naukowe na Wydziale Biotechnologii Uniwersytetu Wrocławskiego, w Instytucie Biologii Doświadczalnej im. Marcela Nenckiego PAN a także na macierzystym wydziale Biochemii w Oksfordzie.

Ilustracja na okładce odcinka to widok mikroskopowy Gramm-dodatniej Laseczki woskowej (Bacillus cereus), zrobione skaningowym mikroskopem elektronowym. Autor: Mogana Das Murtey and Patchamuthu Ramasamy strona źródłowa https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bacillus_cereus_SEM-cr.jpg

#166. Nanomateriały chiralne

Wyświetlacze są tak popularne, że trudno byłoby wyobrazić sobie bez nich świat. Powstają coraz to nowe pomysły na udoskonalenie jakości i wielkości ekranów. Chiralne własności nanomateriałów to dopiero początek badań, które mogą przynieść przełom nie tylko w technologii wyświetlania obrazu ale również w innych dziedzinach naszego życia.

Czytaj więcej →

#149 – Lingwistyka owadów

Żyjemy w świecie zdominowanym przez zwierzęta, których najliczniejszą grupę stanowią owady, to ponad milion gatunków (udokumentowanych muzealnie) Były na ziemi już 369 mln lat temu. Są wszędzie. W gorących źródłach, na lodach Arktyki i w naszych mieszkaniach. Niektóre z nich wydają się nie podlegać ewolucji. Są takie same dziś jak setki tysięcy lat temu. Człowiek dopiero 196 tysięcy lat. Ponad 5 mln nie jest jeszcze opisanych naukowo. A może nawet 30 mln. Samych Roztoczy żyjących również w naszym najbliższym sąsiedztwie jest ponad 30 tysięcy gatunków.

Owady znakomicie się komunikują ale naukowcy na razie niewiele o tym wiedzą. Zapraszam na spotkanie z prof. Rafałem Szmigielskim z Instytutu Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, który prowadzi badania nad komunikacją owadów.

Strona odcinka podkastu z możliwością komentowania: https://podkasty.info/nauka/149
Jedyny słuszny RSS: http://feeds.feedburner.com/Nauka-XXI-wieku
Subskrybowanie przez e-mail: https://feedburner.google.com/fb/a/mailverify?uri=Nauka-XXI-wieku
Zajrzyj do rozdziałów w czytniku takim jak Pocket Casts lub Apple podcasts

Borys Kozielski

(1:04) Instytut Chemii Fizycznej PAN https://ichf.edu.pl/
(5:15) Prof. Rafał Szmigielski https://nauka-polska.pl/#/profile/scientist?id=115001&_k=ppwuz2
(5:53) Początek rozmowy
(8:15) Sterta drewna
(19:48) Mgła aerozolowa
(33:54) Feromony https://pl.wikipedia.org/wiki/Feromony
(43:59) Szerszeń https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Vespa_crabro_02.JPG
(49:31) Korniki
(52:59) Kornik drukarz https://pl.wikipedia.org/wiki/Kornik_drukarz
(56:57) Pułapka feromonowa
(1:02:37) Barczatka sosnówka https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dendrolimus_pini_zsl_bialowieza_collection_1_beentree.jpg
(1:20:12) Bory Tucholskie
(1:32:41) Martha McClintock https://en.wikipedia.org/wiki/Martha_McClintock
(1:37:33) 737893825

Podkast Nauka XXI wieku finansowany jest przez patronów już od 3 zł miesięcznie.
Odcinek dostępny jest na licencji Creative Commons, Uznanie autorstwa

#148 – Suicydologia

“Samobójstwo jako jeden z najbardziej tajemniczych fenomenów ludzkiego istnienia od zawsze intryguje, a nierzadko – fascynuje. Długo w akcie samounicestwienia dopatrywano się bliżej nieokreślonych mrocznych tajemnic, działania nieczystych sił, aktywności nadprzyrodzonych mocy. Ludzie nie pojmowali, co może być powodem tego, że w całym znanym im świecie przyrody tylko człowiek jest w stanie targnąć się na własne życie. Od wieków trwają ożywione dyskusje na temat motywów, przyczyn, konsekwencji oraz dopuszczalności samobójstwa. Zagadnienie aktu suicydalnego, jak żaden inny problem, stawia człowieka w obliczu pytań o jego naturę i miejsce w świecie, o sens istnienia, o powinności wobec siebie i otaczającej rzeczywistości, o moralność oraz o hierarchię wartości, słowem o to, kim jest. Niemałe emocje budzą także rozważania i polemiki związane z zagadnieniem pokrewnym – eutanazją. Od wieków najpotężniejsze umysły starają się rozpoznać i opisać mechanizmy gestu definitywnego, odkryć strukturę rodzącego zamysł samobójczy myślenia i odczuwania, które aktywizują się czasem niespodziewanie, a czasem towarzyszą człowiekowi latami, popychając jego wyobraźnię ku śmierci… Obok naukowców, sięgali do niego pisarze, poeci, malarze, scenarzyści, traktując fenomen czynu definitywnego jako doskonały i niezwykle nośny budulec artystycznych wizji.“ To cytat z książki Mirosławy Michalskiej Suchanek z książki pod tytułem „Fenomen samobójstwa”. W tym odcinku podkastu Nauka XXI wieku rozmawiam z dr Halszką Witkowską, która jest sekretarzem Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego i kierownikiem projektu “Życie jest warte rozmowy” https://zwjr.pl/

Gdzie uzyskać pomoc?

Centrum wsparcia 800 70 2222

Bezpłatny kryzysowy telefon zaufania 116111

Niebieska linia dla doświadczających przemocy 800 120 002

Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka 800 121212

Wsparcie dla osób po stracie bliskich (będących w żałobie) 800 108 108

pomoc dzieciom i młodzieży w żałobie 800 111 123

Antydepresyjny telefon zaufania 22 484 88 01

Ośrodki Interwencji Kryzysowej

Pogotowie duchowe https://pogotowieduchowe.pl/

przyjaciele.org

Komentarze

https://podkasty.info/nauka/148

Ten odcinek i jego opis są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa dostępnej pod adresem https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/

#147 – Psychoplastogeny

Rozmowa z Maciejem Lorencem, członkiem zarządu Polskiego Towarzystwa Psychodelicznego, autorem książki „Czy psychodeliki uratują siat a także tłumaczem wielu książek poświęconych psychodelikom w tym dość nowej pozycji na polskim rynku – „Narkotyki bez paniki” dr Davida Nutta wydanej przez wydawnictwo Krytyka polityczna. Jest możliwość zadawania pytań nagrywając się na sekretarkę numeru 737 893 825 lub przez [speakpipe.com/nauka](https://speakpipe.com/nauka) Dzisiejszy odcinek jest bogaty w rozdziały, tzw chaptery, dostępne w niektórych czytnikach podkastów m. in. Apple podcasts i polecanym przeze mnie Pocket Casts. Rozdziały umożliwiają umieszczenie ilustracji i wstawienie linków a tym samym łatwe dotarcie do źródeł treści, o których mówimy jednym kliknięciem.

#115 – Bomby w Bałtyku

dr hab. Jacek Bełdowski –

Adiunkt, dr hab. Jacek Bełdowski pracuje w Instytucie Oceanologii PAN. Brał udział w trzech projektach krajowych i sześciu unijnych poświęconych cyklom zanieczyszczeń w Morzu Bałtyckim i kierował dwoma projektami UE (CHEMSEA, DAIMON) i jednym NATO SPS (MODUM), zajmując się oceną ryzyka związanego z amunicją chemiczną i konwencjonalną zatopioną do morza.

Projekt chemsea: chemsea.eu

Raport projektu: http://chemsea.eu/admin/uploaded/CHEMSEA%20Findings.pdf

Projekt DAIMON www.daimonproject.org

Artykuł w National Geografic pod tytułem „Problem zatopionej amunicji w Bałtyku”: https://www.national-geographic.pl/artykul/problem-zatopionej-amunicji-w-baltyku?preview=true&fbclid=IwAR2Q5eYRLveDdFh8hUqQYHTBz51Hr_B9a6YirKfXd4gOpH8Fkt0eoXNUqpU

Polski startup o którym wspominano w podkaście: https://grupageofusion.pl/

Raport HELCOM MUNI: https://helcom.fi/wp-content/uploads/2019/10/Chemical-Munitions-Dumped-in-the-Baltic-Sea-Report-of-the-ad-hoc-Expert-Group.pdf

Niszczyciel min ORP Mewa oraz marynarze z Grupy Nurków-Minerów 13. Dywizjonu Trałowców do piątku usuwali parogazowe torpedy, które leżały na dnie kilka mil od wejścia do gdyńskiego portu.
Czytaj więcej na:
https://nauka.trojmiasto.pl/Naukowcy-zbadali-wplyw-dawnej-broni-w-Baltyku-na-zdrowie-ryb-n122679.html?strona=3#tri

#114 – Genetyka

dr hab. n. med. Anna Wójcicka –

genetyk, menedżer innowacji. Autorka publikacji na temat nowotworów człowieka, nagradzana za swą pracę w Polsce i w Europie. Wierzy, że diagnostyka genetyczna jest jednym z najistotniejszych elementów zmieniających współczesną medycynę i podejście do pacjenta.

Jest absolwentką Uniwersytetu Warszawskiego, Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego i Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Odbyła staże badawcze na Wydziale Genetyki Medycznej Vrije Universiteit w Amsterdamie, w Laboratorium Endokrynologii Molekularnej Imperial College w Londynie oraz w Comprehensive Cancer Center w Ohio State University, Columbus (USA). Zawsze chciała pracować w Polsce, by zmieniać rzeczywistość wokół siebie.

Założycielka Warsaw Genomics

Genetyka zmienia leczenie raka tarczycy – odkrycie laureatów programów FNP

VIPI – Very Important Polish Innovator

Genetyka w Wikipedii

#113 – Oftalmogenetyka

Prof. dr hab. n. med. Maciej Robert Krawczyński – polski okulista i genetyk kliniczny, profesor medycyny.

Dyplom lekarski, doktorat oraz habilitację zdobywał na poznańskiej Akademii Medycznej (obecnie Uniwersytet Medyczny). Doktoryzował się w 1997 roku na podstawie pracy pt. „Świadomość ryzyka genetycznego i zapotrzebowanie na poradnictwo genetyczne w rodzinach dzieci z wadami wrodzonymi”. Habilitował się w 2004 roku na podstawie dorobku naukowego i rozprawy pt. „Wrodzone wady rozwojowe i genetycznie uwarunkowane choroby narządu wzroku”. W 2014 został mu nadany profesora nauk medycznych.

Na macierzystej uczelni pełni funkcję profesora w Katedrze i Zakładzie Genetyki Medycznej oraz kierownika Pracowni Poradnictwa Genetycznego w Chorobach Narządu Wzroku. Ponadto jest prodziekanem Wydziału Lekarskiego I.

Jest członkiem oraz Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka.

Jest współredaktorem (wraz z K. Pecold) podręcznika „Oczodół, powieki i układ łzowy”. Publikował w czasopismach krajowych i zagranicznych. Jest recenzentem prac z zakresu genetyki klinicznej czasopisma Klinika Oczna. Tłumacz szeregu prac okulistycznych wydanych w języku angielskim, m.in. podręcznika „Gonioskopia. podręcznik i atlas” wydanego w języku polskim w 2004 roku pod redakcją Marty Misiuk-Hojło.

(Z Wikipedii – autorzy https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maciej_Krawczy%C5%84ski&action=history)

Oftalmogenetyka w liczbach

1272 choroby dziedziczne, związane z patologią oka;
1045 – znany fenotyp i znany gen;
129 – znany fenotyp i dziedziczenie jednogenowe;
98 – znany fenotyp o podejrzewanym dziedziczeniu mendlowskim. W latach 2006 – 2013 ponad 1000 porad oftalmogenetycznych (tj. średnio 130 rocznie)

Schemat oka. autor rysunku: Chabacano na licencji CC_BY_SA

komora tylna oka
rąbek zębaty siatkówki
mięsień rzęskowy
obwódka rzęskowa
kanał Schlemma
źrenica
komora przednia oka
rogówka
tęczówka
kora soczewki
jądro soczewki
wyrostek rzęskowy
spojówka
mięsień skośny, dolny
mięsień prosty, dolny
mięsień prosty, przyśrodkowy
tętnice i żyły siatkówki
tarcza nerwu wzrokowego
opona twarda
tętnica środkowa siatkówki
żyła środkowa siatkówki
nerw wzrokowy
żyła wirowata
otoczka gałki ocznej
plamka żółta
dołek centralny siatkówki
twardówka
naczyniówka
mięsień prosty, górny
siatkówka

Patrick J. Lynch; illustrator; C. Carl Jaffe; MD; cardiologist Yale University Center for Advanced Instructional Media Medical Illustrations by Patrick Lynch, generated for multimedia teaching projects by the Yale University School of Medicine, Center for Advanced Instructional Media, 1987-2000. Patrick J. Lynch, http://patricklynch.net Creative Commons Attribution 2.5 License 2006; no usage restrictions except please preserve our creative credits: Patrick J. Lynch, medical illustrator; C. Carl Jaffe, MD, cardiologist. https://creativecommons.org/licenses/by/2.5/

Grafika wykorzystana w okładce odcinka podkastu:
Autor *Petr Novák, Wikipedia* na licencji CC-BY-SA

#111 – Regulacja ekspresji genów

„Regulacja ekspresji genów, czyli jak możemy wykorzystać mechanizmy komórkowe w celach terapeutycznych” to pełny tytuł odcinka w którym rozmawiam z Anną Stroynowską-Czerwińską o nowych podejściach do leczenia nieuleczalnych chorób i badaniu ich mechanizmów.

Anna Stroynowska-Czerwińska jest doktorantką w Międzynarodowym Instytucie Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie (iimcb.gov.pl).

Poprzedni odcinek z Anną Stroynowską-Czerwińską dotyczył stypendiów „Diamentowy grant”: https://anchor.fm/naukaxxiwieku/episodes/Diamentowe-Granty-ecakla

Publikacja z naszym głównym tematem rozmowy, czyli o publikacji, która zawiera wyniki uzyskane dzięki DG https://link.springer.com/article/10.1007/s00018-020-03596-7

Tutaj praca przeglądowa jakby ktoś chciał się więcej dowiedzieć o niekodujących RNA – miRNA: https://link.springer.com/article/10.1007/s00018-013-1551-6

Tutaj praca dotycząca białka KMT2 i charakterystyki jednej z jej domen: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1874939918302517