#180. Genetyka dla każdego. Dziedziczone tajemnice DNA

Opis

W odcinku podcastu Nauka XXI Wieku autorstwa Borysa Kozielskiego, dr Magda Kaliszewska, badaczka genetyki, przedstawia praktyczne zastosowania badań genetycznych oraz omawia strukturę i właściwości kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA). Wskazuje, że DNA jest naszym materiałem genetycznym, który przechowuje informacje dotyczące budowy komórek oraz reguluje ekspresję genów. Ponadto, podkreśla, że większość DNA nie zawiera genów, ale pełni ważne funkcje w regulacji procesów genetycznych. Różnice w DNA mogą mieć istotne konsekwencje zdrowotne, a dziedziczenie cech, takich jak kolor oczu, włosów czy grupa krwi, jest złożonym procesem determinowanym przez wiele genów.

Opis wygenerowany na podstawie mniej niż połowy rozmowy przez chat GPT

Zapowiedź:

Projekt Genomu Ludzkiego był międzynarodowym projektem badawczym, mającym na celu zsekwencjonowanie i zidentyfikowanie wszystkich 3 miliardów par zasad DNA, które składają się na nasz genom. W ramach tego projektu, współpracowali naukowcy z całego świata

Oficjalne ogłoszenie sekwencji genomu ludzkiego miało miejsce 26 czerwca 2000 roku, a rok później, w 2001 roku, opublikowano pełną sekwencję genomu ludzkiego.

Wyniki projektu Genomu Ludzkiego umożliwiły naukowcom na całym świecie dostęp do pełnej sekwencji genomu ludzkiego i wykorzystanie jej w dalszych badaniach i odkryciach.

A historia ta zaczyna się jeszcze w XIX wieku a dokładniej w 1869 roku gdy Johann Friedrich Miescher, szwajcarski biochemik, badając bandaże nasiąknięte ropą odkrył nieznaną substancję w jądrach komórkowych, którą nazwał „nukleinami”.

Podczas prowadzonych badań w latach 1910-1920 Frederick Griffith odkrył, że cechy mogą być przenoszone między bakteriami, co sugerowało, że materiał genetyczny jest przekazywany. W 1944 roku Oswald Avery, Colin MacLeod i Maclyn McCarty potwierdzili, że materiał genetyczny jest zlokalizowany w DNA. Ich eksperymenty wykazały, że przekazywanie cech między bakteriami zależy od ekstraktów zawierających DNA.

Do odkrywania przed nami kolejnych tajemnic DNA zaprosiłem dr Magdę Kaliszewską, która pracuje jako Adiunktka w Instytucie Genetyki i Biotechnologii Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego. A we współpracy z licznymi ośrodkami klinicznymi, prowadzi badania naukowe z zakresu genetyki człowieka oraz kształci studentów.

Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka. Stopień doktora nauk biologicznych uzyskała w 2015 roku na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego i została uhonorowana Nagrodą Rektora za wyróżniającą się rozprawę doktorską z zakresu genetyki człowieka. W 2017 roku ukończyła studia podyplomowe na kierunku Analityka Medyczna w Centrum Kształcenia Podyplomowego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Zapraszam, Borysław Kozielski

Wesprzyj Naukę XXI wieku

Darowiznę można przekazać poprzez:

Opis odcinka na licencji CC0, a odcinek dostęny jest na licencji CC-BY dostępnej pod adresem https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/

Zdjęcia i szczegóły w newsletterze. Zapisz się http://nauka.podkasty.info/#newsletter

rólewska Szwedzka Akademia Nauk zdecydowała się przyznać nagrodę w dziedzinie chemii w 2016 roku wspólnie dla trójki naukowców, są nimi: Jean-Pierre Sauvage, Sir J. Fraser Stoddart oraz Bernard L. Feringa

Otrzymali oni Nobla za zaprojektowanie i syntezę maszyn molekularnych

„Silnik molekularny znajduje się dziś w takim samym stadium jak motor elektryczny w poczatkach XIX wieku, gdy naukowcy prezentowali pierwsze maszyny elektryczne poruszające korby i koła. Te maszyny doprowadzily do rewolucji i dziś maszyny elektryczne są obecne wszędzie.”

Maszyny molekularne będą stosowane do budowania nowych materiałów, leków, czujników o niewyobrażalnej dziś precyzji. Umożliwią także stworzenie systemów magazynowania energii.

Dziś trudno sobie wyobrazić jakie jeszcze zastosowanie będzie możliwe za kilkadzisiąt lat tak jak w 1830 nie byliśmy w stanie wyobrazić sobie zastosowań silnika elektrycznego.

Kinezyny, dyneiny, majozyny mikrotubule, flagelle, liczba Reynoldsa, Bacterial Flagellar Motor, hemotaksja, femtosekundy, polimeraza, rybosomy, telomery, hybrydowe polimerazy DNA, rozdzielczość czasowa, bakteriofagi, determinizm, nanorobotyka, Brain-computer Interface, neuralink, to zagadnienia, o których rozmawiałem w Oksfordzie z Michałem Wójcickim.

Zapraszam do wysłuchania ostatniego nagrania rozmowy z mojego wyjazdu do Oksfordu.

Borysław Kozielski

Muzyka wykorzystana autorstwa Bartosza Klimaszewskiego (szukaj na Spotify)

Opis odcinka na licencji CC0, a odcinek dostęny jest na licencji CC-BY dostępnej pod adresem https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/

#179. Wielkie maszyny molekularne

Królewska Szwedzka Akademia Nauk zdecydowała się przyznać nagrodę w dziedzinie chemii w 2016 roku wspólnie dla trójki naukowców, są nimi: Jean-Pierre Sauvage, Sir J. Fraser Stoddart oraz Bernard L. Feringa

Otrzymali oni Nobla za zaprojektowanie i syntezę maszyn molekularnych

„Silnik molekularny znajduje się dziś w takim samym stadium jak motor elektryczny w poczatkach XIX wieku, gdy naukowcy prezentowali pierwsze maszyny elektryczne poruszające korby i koła. Te maszyny doprowadzily do rewolucji i dziś maszyny elektryczne są obecne wszędzie.”

Maszyny molekularne będą stosowane do budowania nowych materiałów, leków, czujników o niewyobrażalnej dziś precyzji. Umożliwią także stworzenie systemów magazynowania energii.

Dziś trudno sobie wyobrazić jakie jeszcze zastosowanie będzie możliwe za kilkadzisiąt lat tak jak w 1830 nie byliśmy w stanie wyobrazić sobie zastosowań silnika elektrycznego.

Kinezyny, dyneiny, majozyny mikrotubule, flagelle, liczba Reynoldsa, Bacterial Flagellar Motor, hemotaksja, femtosekundy, polimeraza, rybosomy, telomery, hybrydowe polimerazy DNA, rozdzielczość czasowa, bakteriofagi, determinizm, nanorobotyka, Brain-computer Interface, neuralink, to zagadnienia, o których rozmawiałem w Oksfordzie z Michałem Wójcickim.

Zapraszam do wysłuchania ostatniego nagrania rozmowy z mojego wyjazdu do Oksfordu.

Borysław Kozielski

Muzyka wykorzystana autorstwa Bartosza Klimaszewskiego (szukaj na Spotify)

Opis odcinka na licencji CC0, a odcinek dostęny jest na licencji CC-BY dostępnej pod adresem https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/

#178. Nanoelektronika

Rozmowa z dr Pawłem Puczkarskim

Muzyka w zakończeniu odcinka Bartosz Klimaszewski (szukaj na Spotify)

Opis odcinka na licencji CC0, a odcinek dostęny jest na licencji CC-BY dostępnej pod adresem https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/

 

#177. Oxford University Polish Society

Spotkanie z Julią Szyszko i Michałem Stankiewiczem z Oxford University Polish Society https://www.oxpolsoc.pl/

Muzyka w zakończeniu odcinka Bartosz Klimaszewski (szukaj na Spotify)

Opis odcinka na licencji CC0, a odcinek dostęny jest na licencji CC-BY dostępnej pod adresem https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/

174. Oswojone wirusy

W całym XX wieku na ospę zmarło około 300 milionów ludzi. Hiszpanka w ciągu dwóch lat zabrała 50 milionów ludzi. Po trzech latach SARS-Cov-2 mamy ponad 6 milionów ofiar. Czy to znaczy, że coraz skuteczniej potrafimy się bronić? czy może coraz skuteczniej oswajamy się z coraz to nowymi zagrożeniami? Jesteśmy coraz silniejsi i coraz bardziej odporni? czy coraz słabsi i coraz bardziej uzależnieni od medycyny? A przecież bakterie zaczynają się uodparniać na antybiotyki. Stosujemy nowe metody obrony, nowe rodzaje szczepionek ale ewolucja z żelazną konsekwencją modyfikuje kolejne mutacje wirusów i bakterii.

Dopiero poznajemy tajemnice naszego nalbliższego środowiska. Naukowcy spierają się czy w naszym ciele funkcjonuje tyle samo bakterii ile mamy komórek, czy 10 razy więcej? W organizmie zdrowego czlowieka żyje podobno około 380 bilionów wirusów. Odkrywamy, że są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania ludzi, ale nie znamy wszystkich właściwości, budowy i działania cząstek, które przecież tworzą nasze życie.

O tym jak medycyna w XXI wieku zajmuje się rozwiązaniem tych zagadek rozmawiam z
dr Emilią Skirmuntt, która jest wirusologiem ewolucyjnym. Jej zainteresowania naukowe obejmują odkrywanie zasad działania genomu i ewolucji wirusów, w tym wspólnej ewolucji wirusów i ich gospodarzy.

Zapraszam

Borys Kozielski

Opis odcinka na licencji CC0, a odcinek dostęny jest na licencji CC-BY dostępnej pod adresem https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/

173. Historia Oksfordu

Zapraszam do wysłuchania bonusowego, 173 odcinka podkastu Nauka XXI wieku pod tytułem „Historia Oksfordu”. Podczas wyjazdu do Oksfordu, który mógł się wydarzyć tylko dzięki słuchaczom, którzy są patronami nie mogłem ominąć żadnej okazji, żeby porozmawiać na ciekawe tematy. Historia Oksfordu ma swoich pasjonatów i jednym z nich jest dr Paweł Puczkarski, z którym nagrałem również odcinek o jego pasjach naukowych.

Zapraszam Borysław Kozielski

(00:00) Intro
(00:15) Zapowiedź
(01:28) Początek rozmowy
(53:53) Zapowiedź końcowa

Opis odcinka na licencji CC0, a odcinek dostęny jest na licencji CC-BY dostępnej pod adresem https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/

#172. Ptakoliczenie

Zapraszam na chwilę oddechu od spraw bardzo skomplikowanych. Już początek tego odcinka przyniesie dźwięki długo oczekiwane, bo przez calą zimę, które już wkrótce będzie mógł usłycszeć każdy kto mieszka na półkuli pólnocnej 🙂

Czy policzyliśmy wszystkie zwierzęta na naszej planecie? Ile globalnie potrzeba pieniędzy, żeby ochronić ptaki przed wyginięciem? Skąd ponownie wzięły się dziki w Wielkiej Brytanii? Czy borsuki są tu samotnikami? Skąd się wzięły szare weiwiórki? Jak wygląda inicjatywa obywatelska liczenia ptaków? Czy zwierzęta zmieniają swoje zachowanie ze względu na zmiany klimatyczne?

To tylko kilka pytań związanych z bioróżnorodnością. Rozmowa, którą nagrałem z dr Joanną Bagniewską w Oksfordzie przybliży nam niektóre zagadnienia nauk o środowisku.

Szukajcie w swoich czytnikach

Zapraszam Borysław Kozielski


(00:00) Intro

(00:50) Zapowiedź

(02:15) Rozmowa z dr Joanną Bagniewską

(37:33) Zapowiedź końcowa

#171. Nadświetlny obserwator

23 grudnia 2022 roku otrzymałem informację prasową na temat przełomowej publikacji fizyków teoretyków z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Oxford University, którzy łączą zasady mechaniki kwantowej ze szczególną teorią względności, w czasoprzestrzeni czterowymiarowej.
W komunikacie czytamy: „Jak widzieliby nasz świat obserwatorzy poruszający się z prędkością większą niż światło w próżni? Byłby to obraz wyraźnie różny od tego, z czym stykamy się na co dzień. Można byłoby spodziewać się nie tylko zjawisk dziejących się spontanicznie bez żadnej przyczyny ale i cząstek podróżujących jednocześnie wieloma drogami, czyli tego, co znamy z teorii kwantowej – przekonują polscy i angielscy fizycy.
Całkowitemu przenicowaniu uległaby także sama koncepcja czasu i przestrzeni — świat opisywany byłby trzema wymiarami czasowymi i jednym przestrzennym, a żeby nadać takiemu opisowi sens, trzeba by posługiwać się językiem teorii pola, który świetnie znamy. Obecność nadświetlnych obserwatorów nie prowadzi więc do niczego paradoksalnego, co więcej, jest niewykluczone, że obiekty nadświetlne rzeczywiście istnieją.

Autorami publikacji, która jest dostępna w otwartym dostępnie (linka wyślę newsletterem) są prof. Andrzej Dragan z UW, Artur Ekert z Uniwersytetu Oksfordzkiego oraz Kacper Dębski, Szymon Charzyński oraz Krzysztof Turzyński z UW.
Do studia Nauki XXI wieku zaprosiłem prof. Andrzeja Dragana, do którego miałem wiele pytań po przeczytaniu jego książki „Kwantechizm, czyli pułapka na ludzi 2.0” a podczas naszej rozmowy poruszyliśmy zaledwie kilka tematów. Oto niektóre z nich:
Czego dotyczy praca o której mowi komunikat? Czemu obserwator zaburza doświadczenie? Czym jest mikroskop Heisenberga? Czy odkrycie fal grawitacyjnych to przełom w nauce podobny do odkrycia fal elektromagnetycznych? Czy fale grawitacyjne poruszają się szybciej niż światło? Jak wygląda praca nad tak abstrakcyjnymi zagadnieniami?

Zapraszam Borysław Kozielski

(00:00) Intro
(00:14) Zapowiedź
(00:44) Komunikat z Uniwersytetu Warszawskiego
(03:29) Rozmowa z prof. Andrzejem Draganem
(59:48) Zakończenie

#169. Gęstość czasu

„Jeśli nikt mnie o to nie pyta – wiem. Jeśli usiłuję pytającemu wytłumaczyć – nie wiem”. Tak mówił św. Augustyn. Postanowiłem jedna spytać o czas. Co to jest czas? Na czym polega względność czasu i jak można ją udowodnić? Czy czas jest gęsty czy dyskretny? Jak filozofia pomaga matematyce i jak matematyka rozwiązuje równania filozoficzne? Czym jest modelowanie wnioskowania komputerowego? Czy logika to nauka ścisła? Czym jest problem nierozstrzygalny i problem stopu? Jakie odzwierciedlenie ograniczeń naszego mózgu widzimy w matematyce? Czy czas może płynąć wstecz? Czy człowiek może jeszcze wygrać z komputerem w szachy? Czy maszyna pomoże nam odróżnić maszynę od człowieka?

To pytania, które zadałem dr Przemysławowi Wałędze, dr nauk logicznych a ukończył także studia na mechatronice oraz filozoficzne. Obecnie pracuje w Oksfordzie i udało mi się namówić go na spotkanie podczas mojej podkastowej podróży.

Zapraszam, Borys Kozielski

(00:00) Intro

(00:11) Zapowiedź

(01:51) Rozmowa z dr Przemysławem Wałęgą

(01:06:56) Zakończenie

#168. Klimat średniowiecza

Nikt nie zaprzecza, że  obserwujemy trwałe tendencje i zmianę klimatu. Do takiego twierdzenia potrzebujemy danych nie tylko z kilku lat. Regularne badania i zapisy temperatur prowadzone są dopiero od kiedy znane są skale temperatur. Daniel Gabriel Fahrenheit zbudował pierwszy termometr rtęciowy ze swoją skalą w 1724 roku czyli zaledwie 300 lat temu, Celsjusz 38 lat później. A jak wydobyć temperatury występujące na ziemi sprzed tego okresu? Na podstawie jakich zapisków możemy je wnioskować? Jak dokładne mogą być takie dane? W końcu czy jest ich na tyle dużo, żeby ocenić zmiany klimatu na przestrzeni kilkuset lat?  

O dawnym klimacie można się dowiedzieć ze źródeł narracyjnych. 

Na ten temat rozmawiam z prof. dr hab. Piotrem Olińskim z UMK w Toruniu. Jego zainteresowania to historia średniowiecza, historia krajów nadbałtyckich, wczesny humanizm, średniowieczna i wczesnonowożytna religijność i klimatologia historyczna. Jest autorem książki pod tytułem „Pogoda i klimat regionów południowobałtyckich od końca XIV do początków XVI w. w źródłach narracyjnych”  

Zapraszam. Borysław Kozielski