in Nauka XXI wieku, Podkast | 

Początek rozmowy w 9 minucie 41 sekund

Marek Godlewski z Instytutu Fizyki Polskiej Akademii Nauk oraz profesor Michał Godlewski z Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w rozmowie z Borysem Kozielskim.

Tematem podkastu jest walka z nowotworami, które stanowią zagrożenie dla cywilizacji.

To próba odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób fizyka i świat nauki mogą wspomóc profilaktykę, wczesne diagnozowanie a w końcu leczenie chorób nowotworowych.

Streszczenie

Powód do niepokoju stanowi fakt, iż nowotwór wysuwa się na czoło listy przyczyn śmierci. Ma większy zasięg niż wiodące dotąd w tym niechlubnym rankingu choroby serca i układu krążenia. W ciągu ostatnich lat częstotliwość zachorowań wzrosła aż o 70%.

W szczególności zaobserwowano wzrost zachorowalności na nowotwór płuc. Niewątpliwie mają na to wpływ czynniki środowiskowe, zwłaszcza smog i znajdujące się w nim substancje drażniące. Obecnie stężenie rakotwórczych związków chemicznych w powietrzu przekracza dopuszczalną normę o 500%.

Wiara w to, że nowoczesne technologie zapewniają czystość spalania, jest złudzeniem. W istocie spalanie węglowe zawsze będzie zatruwać środowisko.

Powstające w procesie spalania węgla produkty odkładają się w płucach. Są to bardzo drobne cząsteczki substancji rakotwórczych. Wszystko, co wdychamy, pozostaje zatem w naszym organizmie na zawsze.

Czy istnieje alternatywa, która uchroni czystość powietrza przed spalinami samochodowymi? Owszem. Dowodem są np. starty rakiet, wyposażonych w silniki wodorowe. Spalanie wodoru, wykorzystywane w motoryzacji pozostaje jednak wciąż w sferze marzeń, choć na świecie podejmowane są próby wdrożenia takiego rozwiązania. Problemem jest bezpieczne przechowywanie wodoru, a także zwiększone niebezpieczeństwo przy wypadkach drogowych.

Nasuwa się wniosek, iż decydującym czynnikiem w przypadku zachorowania na nowotwór jest wpływ środowiska. W ostatnich latach znacznie wzrosła świadomość zagrożeń, płynących z zanieczyszczeń otoczenia. Czynniki genetyczne także mogą, ale nie muszą, przyczyniać się do wystąpienia choroby, tak jak ma to miejsce np. w przypadku nowotworów piersi.

W jaki sposób można walczyć z epidemią chorób nowotworowych? Kluczowym elementem jest udoskonalenie metod diagnostycznych. Obecnie drobne, niedające przerzutów zmiany, nadal są trudne do wykrycia.  Większość nowotworów diagnozuje się w zaawansowanym stadium.

Stosowane dziś metody diagnostyczne nie należą do najbezpieczniejszych. Wykorzystywany do wykrywania raka piersi rentgen poprzez swoje szkodliwe oddziaływanie może zwiększać ryzyko zachorowania.

W procesie diagnozowania raka piersi niesłusznie pomija się, pozbawioną efektów ubocznych, metodę mammografii optycznej. Polega ona na prześwietleniu tkanek światłem czerwonym, co pozwala uwidocznić w obrazie obudowanego naczyniami krwionośnymi guza.

Badania, prowadzone przez profesora Godlewskiego mają na celu wykorzystanie nanocząstek jako fluorescencyjnych markerów, które świecą po pobudzeniu światłem. Stanowiłoby to przełom w diagnostyce chorób nowotworowych, szczególnie w przypadku trudno dostępnych dla innych metod diagnostycznych obszarów, jak np. mózg.

Tlenkowe nanocząsteczki efektywnie przechodzą przez przewód pokarmowy (można więc wprowadzić je do organizmu za pomocą tabletki), po czym są eliminowane. Po miesiącu od podania nie ma śladów ich obecności w tkankach. Przenikają także przez barierę krew-mózg, co pozwala precyzyjnie określić umiejscowienie guza mózgu.

Nanocząsteczki kumulują się tylko w komórkach nowotworowych. Jako że płuca są jedynym organem, do którego nie wnikają, można bardzo łatwo zaobserwować zmiany  w tym obszarze. Oznacza to bowiem, że dostaną się wyłącznie do zajętych procesem chorobowym płuc.

Nanocząstki nie mają żadnego wpływu na funkcjonowanie organizmu. Ich zadaniem jest informowanie o dokładnym umiejscowieniu nowotworu, precyzyjne określenie rozmiaru guza oraz zasięgu procesu chorobowego. Dzięki temu chirurg jest w stanie wyciąć guz bez potrzeby usuwania zdrowych tkanek.

Obaj profesorowie podkreślają, że na razie nie ma lepszej metody walki z nowotworem, niż odpowiednio wczesne wykrycie choroby, a następnie wycięcie zmienionych tkanek. Precyzyjne unaocznienie obszaru, dotkniętego chorobą jest kluczowe w przypadku np. guza mózgu.

Aby zrozumieć skomplikowane mechanizmy, które pozwoliłyby się bronić przed nowotworem, prowadzone są badania na zwierzętach. Niektóre z nich w ogóle nie zapadają na nowotwory (np. golce). Wnioski płynące z badań mogą w przyszłości przyczynić się do zrewolucjonizowania sposobów profilaktyki i metod leczenia onkologicznego.

Wdrożenie do systemu nowej metody diagnostyki i leczenia wymaga szeregu testów. Pierwszym etapem jest badanie linii komórkowych, potem przeprowadza się testy na zwierzętach i ostatecznie na ludziach. W medycynie to ostatnie wciąż budzi jednak dylematy natury etycznej.

Obecnie leczenie onkologiczne ma destrukcyjny wpływ nie tylko na cały organizm człowieka, lecz również na środowisko. Pacjent po podaniu chemoterapeutyków wychodzi ze szpitala, jednak niebezpieczna trucizna ciągle znajduje się w jego wydzielinach, włosach czy też naskórku, a następnie trafia do otoczenia. Podobnie jak różnego rodzaju leki, w tym również antybiotyki, co ostatecznie ma przełożenie na powstawanie antybiotykooporności u bakterii.  

Podsumowanie

Ciągle wzrasta świadomość tego, jak negatywny wpływ ma zanieczyszczenie środowiska na ludzki organizm. Zaczęliśmy rozumieć, jak powstaje i rozwija się choroba nowotworowa. Dopracowania wymaga diagnostyka, która pozwoliłaby na wczesne wykrycie i precyzyjne wycięcie nowotworu. Nanocząstki, nad którymi badania prowadzą profesorowie Marek oraz Michał Godlewscy, są niezwykle przydatne w wykrywaniu nowotworów w tak trudno dostępnych diagnostycznie obszarach, jak np. mózg czy płuca. Stanowią fluorescencyjne markery, które poddane naświetleniu światłem czerwonym uwidaczniają absorbujący światło guz, a przy tym są w pełni bezpieczne. Sprawdzają się także jako kontrast do badań z wykorzystaniem pola magnetycznego (MRI). Jest to zupełnie bezpieczna alternatywa dla szkodliwego gadolinu. Można powiedzieć, że nanocząstki są przyszłością diagnostyki oraz leczenia onkologicznego. Wciąż niezwykle istotnymi elementami zapobiegania chorobom nowotworowym są profilaktyka, odpowiednia higiena życia oraz wykrywanie choroby na możliwie wczesnym etapie.

Linki:

Patroni

Do grona patronów dołączyli Andrzej i Jakub. Wielkie dzięki

Andrzej napisał:

Decyzja była w miarę prosta, twoje audycje to najlepszy materiał popularnonaukowy na jaki do tej pory trafiłem. Odsłuchałem już prawie wszystkie odcinki i muszę przyznać że jestem pod wrażeniem warstwy merytorycznej oraz jakości samej audycji. Bardzo podoba mi się sposób w jaki prowadzisz audycję, to że gość jest zawsze w centrum uwagi (co nie jest regułą słuchając innych podcastów :), po prostu bardzo przyjemnie się tego słucha.

Jakub napisał:

Moim zdaniem 20 zł to i tak niezbyt wygórowana kwota. Audycji miło się słucha, jest na wysokim poziomie zarówno jeśli chodzi o merytorykę jak i o poziom rozmowy, co wcale nie jest takie częste w dzisiejszych czasach 🙂 Podcastu zacząłem słuchać niedawno, urozmaica mi drogę do pracy, miałem dość słuchania audycji i muzyki puszczanej w radiu. Teraz mam wrażenie, że nie tracę czasu w samochodzie ale dowiaduję się ciekawych rzeczy i poszerzam horyzonty. 

Aby zostać patronem kliknij tutaj

Lista patronów wspierających audycję

Jakub Mamelski, Miłosz Pracowity, Piotr Prochenka, Andrzej Lach, Łukasz Wołowiec, Paweł Dempc, Michał Tomana, Daniel Świrski, Marcin Stanclik, Przemysław Śmiejek, Kryszna Kirtan, Marian Kozielski, Mariusz Mi, Karol Wezik, Joanna Pszenicyn, Bartłomiej B, Grzegorz Maciazek, Dorota Kozielska, Joanna J., Mateusz Pawlicki, Michał Gajewski, Tomasz Duda, Konrad Smollak, Krzysztof Miszewski i dwóch patronów anonimowych

Słuchacze piszą

dzięki podcastom długie i żmudne podjazdy stają się dużo przyjemniejsze


Na zdjęciu słuchacze podkastów Nauka XXI wieku: Joasia i Paweł, którzy przemierzają na rowerach Amerykę Południową i opisują swoją podróż na blogu Naszprychowani. 

Przy okazji

Zakończył się konkurs Picture of The Year 2018 a wśród finalistów znalazło się sporo zdjęć, które mogą was zainteresować:

Zdjęcia większej rozdzielczości są pod adresem
https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Picture_of_the_Year/2018/R2/Gallery

Audycja udostępniana jest na licencji CC-BY, w ramach nieodpłatnej działalności statutowej fundacji „Otwórz się”.

Każdy słuchacz może stać się mecenasem audycji deklarując comiesięczne wpłaty na stronie patronite.pl/boryskozielski.

Zapraszam do kontaktu poprzez fanpage na facebook oraz e-mail boryskozielski@gmail.com. Żaden list nie pozostaje bez odpowiedzi.

Jeśli znasz kogoś kto interesuje się nauką tak jak Ty po prostu powiedz mu o tym podkaście i pokaż jak słuchać. Niech nas będzie więcej 🙂

Published